In 2024 bestaat Hilversum 600 jaar en sprankelt de stad als nooit tevoren! Maar, ho. Wacht even: wat gebeurde er dan 600 jaar geleden? Stad of dorp, hoe zit het nou? Wie waren die Erfgooiers eigenlijk, wil de échte Hilversummer nú opstaan. Was er dan voor die tijd helemaal géén Hilversum? Om u alvast warm te maken voor onze bijna jarige stad, nemen we u in een reeks artikelen mee naar het Hilversum van gisteren, vandaag en de toekomst.
Geboren in Duitsland
Jan van Beieren kwam - zoals zijn naam al verklapt - niet uit Nederland, maar uit Duitsland. In 1373 zag Jan het levenslicht als jongste zoon van Albrecht van Beieren. Albrecht was hertog van het Duitse gebied Nederbeieren-Straubing. Albrecht was ook graaf van Holland, Zeeland en Henegouwen. Zijn oudste zoon Willem, broer van Jan, zou hem opvolgen als graaf. Zijn middelste zoon werd hertog. Dus bleef er voor jongste zoon Jan weinig over: Hij erfde enkele ‘heerlijkheden’ in Holland, namelijk Gooiland, Voorne en Woerden.
Jan Zonder Genade
Maar toen in 1389 de bisschop van Luik overleed, lukte het vader Albrecht om het Luikse bisdom in handen te krijgen. En dat was bestemd voor Jan. Met toestemming uit Rome benoemde de paus Bonifatius IX Jan in 1390 tot elect van Luik. En dat bleef hij 28 jaar. Het was een periode met veel opstand van het volk tegen het bewind van Jan. In 1408 werden bij de slag van Othee veel Luikenaren vermoord. Jan kreeg daardoor de bijnaam Jan Zonder Genade. In 1418 gaf hij zijn positie in Luik op. Hij zag kans om zijn geluk ergens anders te beproeven.
Vrij spel in Holland
Na de dood van vader Albrecht en jongste broer, werd Jan hertog van Nederbeieren-Straubing. Ook zijn oudste broer overleed. Dus werd Jan graaf van Holland, Zeeland en Henegouwen. Daarvoor moest hij wel eerst zijn nichtje Jacoba verdrijven. Dat lukte dankzij steun van de Duitse keizer Sigismund en de oppositie in de Hollandse provincies. Er ontstond een burgeroorlog, waarna op 13 februari 1419 een verdrag werd gesloten. Jan van Beieren en Jacoba zouden gedurende vijf jaar samen regeren over de gebieden. Maar omdat Jacoba met haar man Jan IV, hertog van Brabant, in Henegouwen ging wonen, had Jan van Beieren vrij spel in Holland.
Hilversum zelfstandig dorp
Het bleef onrustig in het gebied. Hilversum werd tussen 1420 en 1422 meerdere keren geplunderd door het Sticht Utrecht. Jan sloot vrede met het Sticht, maar Hilversum had zwaar geleden onder de plunderingen. Om de schade te kunnen verhalen op het Stichts Utrecht, schonk Jan Hilversum in 1424 een eigen ‘gerecht’, oftewel een eigen rechtbank. En daar zat het hem in: daarmee werd Hilversum bestuurlijk losgemaakt van Laren. Hilversum als zelfstandig dorp was geboren!
Subsidie
Met Jan liep het niet goed af: vergif op het gebedenboek. Dan moet je dus niet aan je duimen likken als je de bladzijde omslaat. Hij overleed op 6 januari 1425. Hilversum daarentegen bloeide en groeide. En bestaat dit jaar dus officieel 600 jaar. Geld nodig voor de organisatie van de activiteit? Tot en met oktober 2024 is er subsidie beschikbaar vanuit de regeling ‘Energie uit de stad’. Hoe dat werkt staat op 600jaarhilversum.nl.
De “geboorteakte” van Hilversum. Akte van privilege door Jan van Beieren waarbij Hilversum, dat tevoren met Laren één schepenbank had, een afzonderlijke schepenbank verkrijgt.
Bron: Historische Kring Albertus Perk
Beeld: Gooi en Vecht Historisch